Hôn nhân và tiền bạc: Làm sao để không cãi nhau vì tiền?

Tiền bạc là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây căng thẳng trong hôn nhân. Theo khảo sát của BMO/Ipsos năm 2024, khoảng 32% các cặp đôi ở Canada cho biết chi tiêu là nguồn mâu thuẫn thường xuyên (nguồn). Vợ chồng mình cũng từng nằm trong con số ấy, khi xuất phát điểm là hai thái cực hoàn toàn khác nhau về tài chính…

Chồng mình sống rất có kế hoạch, ít nhu cầu chi tiêu. Trớ trêu thay, anh gặp mình – người thích mua sắm, nhiều khi quẹt thẻ trước rồi mới nghĩ đến trả sau.

Chồng mình rất thoải mái và vô cùng thẳng thắn khi nói về tiền, không bỏ cảm xúc vào câu chuyện. Trong khi bản thân mình ngày ấy lại rất nhạy cảm, khá khó khăn để nói chuyện về tài chính.

Ví dụ một lần sao kê tổng hợp chi tiêu hàng tháng, anh hỏi mình: “Ủa em, transaction này là em mua gì thế?”. Người vợ nhạy cảm trong mình nhảy số ngay lập tức: anh ta đang phán xét chi tiêu của mình đây mà, anh chã yêu em! Thế là hai vợ chồng cãi nhau.

Sau này mình mới hiểu, anh chỉ muốn phân loại transaction cho đúng để lập kế hoạch chi tiêu, chứ không hề phán xét.

Hóa ra, nhiều khi cãi nhau không phải vì tiền, mà vì cách mình cảm nhận khi nói về tiền.

Sau một thời gian anh kiên nhẫn giải thích, hướng dẫn cách lên kế hoạch chi tiêu hàng tháng cho gia đình, mình đã tiến bộ vượt bậc.

Hồi mới cưới, bọn mình làm bao nhiêu tiêu hết bấy nhiêu, không có của dành của để. Bây giờ, bọn mình đã có quỹ dự phòng một năm, quỹ giáo dục dành cho con, luôn có đủ tiền chi tiêu cho 2-3 tháng tiếp theo.

Chồng mình đã lâu không còn giữ chức “kế toán trưởng” của gia đình nữa. Mình giờ đã thay thế, là người quản lý, phân tích tổng hợp tài chính. Không còn để cảm xúc thao túng suy nghĩ về đồng tiền như trước. Và hơn hết, đã quá lâu vợ chồng mình không còn cãi nhau về tiền.

Bọn mình áp dụng phương pháp của ứng dụng YNAB ("zero-based budgeting"): mỗi đồng kiếm được đều có một "nhiệm vụ" cụ thể. Bạn có thể đọc thêm ở đây.

Có những khoản fixed cost (chi phí cố định), tiền tiết kiệm, và những khoản variable cost (chi phí biến đổi). 

Fixed cost giúp bọn mình duy trì cuộc sống hàng ngày. Có thể bao gồm: tiền mortgage, tiền trả nợ mua xe, thuế bất động sản hàng năm, tiền đi chợ, đồ ăn cho thú cưng... Những chi phí này luôn được ưu tiên phân bổ đầu tiên khi lương về.

Sau fixed cost, bọn mình sẽ ưu tiên đến tiền tiết kiệm. Ở Canada có quỹ RRSP - tài khoản tiết kiệm hưu trí, quỹ TFSA - tài khoản tiết kiệm miễn thuế (và một số quỹ tiết kiệm khác cũng miễn thuế nhưng không áp dụng với bọn mình). Để hỗ trợ giảm chi phí thuế tối đa, bọn mình sẽ ưu tiên đóng tối đa mức cho phép vào quỹ RRSP, rồi tới TFSA, quỹ dự phòng, quỹ giáo dục dành cho con…

Cuối cùng, đến khoản variable cost. Bao gồm: tiền ăn ngoài, tiền đi du lịch, tiền shopping/chăm sóc cá nhân (spa/nail/cắt tóc)… Những khoản này không giúp duy trì cuộc sống hàng ngày, nhưng giúp bọn mình tận hưởng một cuộc sống thú vị, nhiều cái đẹp hơn. 

Bởi vì phần thiết yếu fixed cost và tiền tiết kiệm đã được ưu tiên trước, nên còn lại bao nhiêu thì bọn mình có thể thoải mái chi tiêu cho variable cost. Tuy nhiên, chi tiêu này cũng có kế hoạch nhất định. Ví dụ tháng 6 rồi, bọn mình về Đà Nẵng du lịch nghỉ dưỡng. Cả hai đã lên budget cho chuyến đi từ trước, chia ra mỗi tháng cần bỏ vào bao nhiêu để đủ cho chuyến đi, và tiết kiệm dần dần.

Có 3 điều vợ chồng mình áp dụng giúp việc quản lý tài chính gia đình dễ dàng hơn bao giờ hết.

1. Họp gia đình: Ban đầu, bọn mình có họp gia đình hàng tuần để nói về chi tiêu, quản lý tài chính, tài sản gia đình. Dạo gần đây mọi thứ ổn định, vào guồng hơn thì 3-4 tuần mới họp một lần.
2. Budgeting: Như đã chia sẻ ở trên, hai vợ chồng biết hàng tháng, hàng năm cần những khoản nào. Và mỗi khi có ý tưởng gì mới (đi du lịch, mua sắm đắt tiền, đầu tư thêm cái gì đấy…), bọn mình đều lên kế hoạch trước cho tương lai đó và tiết kiệm dần dần.
3. Full read access: Bọn mình không sử dụng tài khoản ngân hàng chung. Mỗi đứa có thẻ ngân hàng và thẻ tín dụng riêng (đặc biệt để tận dụng các ưu đãi khác nhau của mỗi thẻ, mỗi ngân hàng). Nhưng trong ứng dụng YNAB, bọn mình liên kết hết tất cả các thẻ, hai vợ chồng đều nhìn thấy người kia có bao nhiêu và có các transaction nào. Nói đùa trong thuật ngữ data là bọn mình có “full read access”.

Mỗi gia đình mỗi hoàn cảnh khác nhau, cách quản lý tài chính hôn nhân cũng vô cùng đa dạng. Đối với vợ chồng mình, cách quản lý như trên khá hiệu quả, giúp đạt được những kết quả tích cực, hạn chế các rủi ro tài chính, cũng như giảm thiểu tối đa những căng thẳng liên quan đến tài chính.

Sự minh bạch tài chính đã giúp vợ chồng mình củng cố thêm cho sự tin tưởng trong hôn nhân. Ngoài ra, nó cũng giúp bọn mình nhìn được toàn cảnh bức tranh tài chính gia đình, từ đó có những chiến lược phát triển tài chính dài hạn, tích lũy cho bản thân và những thế hệ sau của chúng mình.

Nếu bạn và người bạn đời còn hay cãi nhau vì tiền, hãy thử một trong những cách nhỏ bọn mình áp dụng. Biết đâu, tiền lại trở thành cầu nối chứ không phải hố sâu ngăn cách.